داروهای گیاهی و معادل های تورکی آن
آشنایی کلی با گیاهان به رشته و تخصص خاصی نیاز و اختصاص ندارد. مردم عادی بومی واژه هایی را برای نامگذاری گیاهان استفاده می کنند که در بسیاری موارد هم بسیار دقیق بوده و با نامگذاری های علمی همخوانی دارد.
با این وجود، بسیاری از متخصصین آذری زبانی که به نوعی با گیاهان سروکار دارند نیز با واژه های بومی ترکی آذربایجانی آشنایی کامل ندارد. در این نوشته، مجموع های از اسامی گیاهان بومی شهرستان میانه به زبان ترکی آذربایجانی با زبان محاوره ای عامه مردم میانه جهت آشنایی همشهریان محترم و آذری زبانان عزیز و متخصصین رشته های مختلف مرتبط با گیاهان تهیه و تدوین شده و معادل فارسی هر کدام از آنها نیز آورده شده است، باشد که به سوالات مکرری که در این زمینه از سوی مردم عادی و دانشجویان و حتی متخصصین می شود، به طور قابل قبول پاسخ داده شود.
شماره ترکی آذربایجانی معادل فارسی
1 آت قویروغو بهمن (شال دم)
2 آجی بیآن تلخه بیان
3 آغ اُت، وَلَه میر یولاف وحشی
4 آلا قانقال (آلا قالقان) کنگر صحرایی
5 اَستوقودوس اسطوخودوس
6 اِشَّک خشخاشی ورث
7 اِشّک یونجاسی، سَبَرگَه یونجاسی (ساری یونجا) یونجه زرد
8 اَمَن کُومَنجی (دوگمَچَه) پنیرک
9 اوزَرّلیک اسپند
10 اوش قولاخ، سَبَرگَه شبدر
11 اوشقون ریواس
12 اَوَلیک ترشک مواج
13 ایپلیکجًه تمشکین
14 ایت اوتو، آغ باش، قوخاغان ازمک
15 ایت سوآلاغی کلاغک
16 ایریشیم، بوستان پوزان، سرطان، ساریلیخ سس
17 ایسپناخ اسفناج
18 ایلان یاستیغی نی لویی
19 اینَک امجَه یی مگس گیر، سیلن
20 بابانِح بابونه
21 بادامچا بادام کوهی
22 بالاغ اُتو کاهوی وحشی
23 بالِح دنی تخم بالنگو
24 بالدیرقان گلپر
25 بَنوشَه بنفشه
26 بورانی کدو تنبل
27 بَزَرَک بزرک، بذر کتان
28 بورگ آغاجی دارواش
29 بوی شنبلیله
30 بوی تیکان (بوییک تیکان) تمشک
31 بویاق روناس
32 بویمادَرَن بومادران
33 بیزوشا بارهنگ کبیر
34 بیسم اله گولی درخت اقاقیا
35 بولاغ اوت. علف چشمه
36 پازی تره سی برگ چغندر
37 پَرپینَه خرفه
38 پُلیک، سَنگَنَح ماشک
39 پیتیراخ (دُویز پیتراغی) توق
40 پیرپیز آتشین
41 پیش پیشی بیدمشک
42 پیشیک اوتو علف گربه، سنبلالطیب
43 پیشیک جیرناغی، جوجَه گوزو، چنته چوبان کیسه کشیش
44 تَرَه توندَ، آجی تَرَه شاهی، تره تیزک
45 تل کمبوزه
46 توپّیز (قوش قونماز) شکرتیغال، قندورک
47 توکلوجَه چای کوهی
48 تورپَح (تورپک) خردل وحشی
49 تورشَک ترشک
50 تولکو قویریغو دم روباهی، جو وحشی
51 جین جیلن (جین جیلم) علف جوجه
52 جَیَن جگن
53 جین قارپیزی کَوَر، هندوانه ابوجهل
54 چاتلانقوش، آغ ساقیزی، پیرآغاجی بنه
55 چاقّیرتیکانی گل گندم چمنزار
56 چالی سنجد تلخ
57 چای آلاغی مرزنگوش
58 چای دوویسی (آش دووسی) برنج گرده، برنج چلیپا
59 چاییر مرغ
60 چوبان یاستیغی کلاه میرحسن
61 چیتدیخ (چیرتدیق) کاسنی
62 خانم سالّاندی، قیرمیزی پاچا، قاراگُز تاج خروس
63 ختمی گولی گل ختمی
64 خَشَ اسپرس
65 داری ارزن
66 داش جاباغی گلسنگ
67 داغ سوغانی پیاز کوهی
68 داغ مَرزَسی مرزه کوهی
69 دامارّیجا (بوی یارپاغی) بارهنگ صغیر
70 دَلَ بنگ رازیانه
71 دلی بات بات بنگدانه
72 دمیرتیکانی خارخاسک
73 دَوَ تیکانی یانداخ (یانداق) خار شتر
74 دَوَدابانی گوش خرگوش
75 دوشان آلماسی، چالقی شیرخشت، چالگو
76 دوه دابانی زیره هرز زراعی
77 دیل قانادان شیرپنیر
78 زیریش (زیریشک) زرشک
79 ساباح گُرَسَن اویارسلام، آبیارسلام
80 سارماشیخ، پوشَنَ پیچک صحرایی
81 ساری تیکان گلرنگ وحشی
82 ساری گول نسترن مطعر (زرد)
83 سرچَه اُتو گندمک، گندم دانه تسبیحی
84 سوپورگَه سورگوم جارویی
85 سوتتوجَ، سوتّی یَن فرفیون
86 سووآلاخ موسیر
87 سُوید بید
88 سُوید اُتی هفت بند ایرانی
89 سهلاب ثعلب باتلاقی
90 سیغیر قویروغو (سیرقویریغی) گل ماهور، خرگوشک
91 سیلیف سوروف
92 شادَنَه شاهدانه
93 شاماما دستنبو
94 شَتَره (شاتَرَه سی) شاه تره
95 شقّنَه (اِشّک لالَه سی) شقایق وحشی
96 شلقم سیب زمینی ترشی
97 شومو (شومون) اسفناج چهار دانه ای
98 شووَرَن خاکشیر
99 شیرین بیآن شیرین بیان
100 صابون سیلن، قلیونک
101 قاپاخلیجا (خُروز داشّاغی) قدومه
102 قارا بَزَرَح، زَی رَح بالنگو
103 قارا یمیشان زالزالک وحشی
104 قاراغاش (قَرَغاش) نارون
105 قارامیخ شبیه چالی
106 قارایارپاخ، قاراقولاخ مریم گلی
107 قارچیچهیی (دانا داشّاغی) گل حسرت
108 قارقا تاباغی، هویارپاغی، مُش یارپاغی باباآدم
109 قاطیر قویریغی پنجهک، علف باغ
110 قان قورودان قیاق
111 قیرخ بوروم، گِچی اوتو دم اسب
112 قَزاَیاغی (قازاَیاغی) پای غازی، غازپا
113 قزیل گول گل محمدی، گل گلاب
114 قلمه تبریزی
115 قَمیش نی
116 قوزی قولاغی گاوزبان بدل (ایتالیایی)
117 قوش اَبَّیی، خرمن اوتو علف هفت بند
118 قی نَنَه دیلی کاکتوس راکتی
119 قیندیرقا سازو
120 قیزلار اوشقونو گیاهی شبیه اسپند
121 قیلپین جومیش (علف پشمکی)
122 کاوار (سوزی) تره
123 کروشنه گاودانه
124 کروویز کرفس
125 کّکیرَه (قاراباش، گوباش) گل گندم
126 کلوخا گل جالیز
127 کورا سپیدار
128 کهلیک اوتو آویشن
129 گچی بوینوزو خرنوب، جولدوزک
130 گلین بارماغی انگشت عروس
131 گوزبان، گوزابان، سیغیر دیلی، دیل اوتی گاوزبان
132 گوش اوزومو تاج ریزی
133 گوش دیلی درخت زبان گنجشک، ون
134 گیزی تیکانی، اَل یاندیران گزنه
135 گیلدیک (ایت بورنو) نسترن کوهی، نسترن شرقی
136 میخنگ (قرنفیل) میخک
137 مین چیچک شاهپسند
138 نوروز گولو زنبق وحشی
139 وَرَک رز ایرانی، علف خرس
140 هنقیلیش/خنقیلیش، داغ تَرَسی شیر مرغ، علف تگرگی
141 یارا اوتو، قان قورودان بومادران هزاربرگ
142 یارپیز پونه
143 یارما بلغور
144 یاغلوجا، شوران سلمه تره
145 یربادامی بادام زمینی
146 یِل آپاران، یل قووان، شوشَه قلیان، قوناخ گل قاصد
147 یِملیک شنگ
148 یمیشان زالزالک
149 یورقون/یولقون (آغاجی) درخت گز
150 یوشان درمنه
چند نکته مهم:
§ کاکوتی همان کهلیک اوتی نیست.
§ قارچیچیی گل یخ نیست.
§ گلسنگ نوعی گیاه نیست بلکه موجودی است که از همکاری قارچ و جلبک ایجاد شده است
§ نوروز گولی در میانه به خیارک گفته می شود در حالی که در سایر نقاط آذربایحان به این نام به زنبق وحشی اتلاق می شود.
§ مرحله کال میوه‌هایی مثل طالبی، گرمگ و خربزه را کمبوزه می‌گویند.
§ یارما (بلغور) خرده های دانه غلات مثل گندم، جو و یولاف است.
